Sinterklaas, wij zijn gek op het feest! Toch zijn er een aantal dingen die wij thuis anders doen, zo vertellen we de kinderen de waarheid over hoe het zit. Liegen is natuurlijk best een heftig woord. Noem het jokken, sprookjes vertellen, de waarheid verdraaien. Echt liegen wordt het, in mijn optiek, pas wel wanneer je kind vragen stelt en jij vervolgens niet de waarheid zegt. Maar als je er over nadenkt vertellen we de nodige leugens aan onze kinderen om ze maar te laten geloven dat Sinterklaas heus echt bestaat. Anders is het feest verpest! Maar is dat wel zo? In de loop der jaren heb ik enorm veel ouders gesproken over dit onderwerp. Mede deze gesprekken neem ik hierin mee.
Om het verschil even duidelijk te maken: een sprookje is een verhaal wat je verteld. Denk bijvoorbeeld aan Sneeuwwitje. Ik geloof niet dat je dit nu leest en je kind(eren) er oprecht in alle toonaarden van probeert te overtuigen dat er echt een meisje in het bos woont met een stel dwergen omdat anders het voorlezen niet meer leuk is. Bij Sinterklaas doen veel mensen dit wel. Het als waarheid neerzetten zodat de kinderen oprecht geloven dat er een magische meneer is die cadeautjes komt brengen. Is dat erg? Dat zeg ik niet zo stellig. Wel wil ik een andere kant belichten. Ik probeer niet te zeggen dat alle kinderen in Nederland getraumatiseerd zijn. Toch zijn er wel degelijk kinderen die niet genieten van het feest en hierdoor veel stress en angst ervaren. Ja, er zijn ook kinderen (inmiddels volwassenen) die aangeven zich echt enorm in de maling genomen voelen door het liegen rond het feest. Daarnaast zijn er ook volwassenen die het niet prettig vinden hun kinderen opzettelijk iets wijs te maken wat niet zo is.
Is het nodig om te liegen?
Nodig om te liegen over iets als een kinderfeest? Nee natuurlijk is het niet “nodig”. We denken alleen vaak van wel. Want als het kind niet gelooft is de magie weg. Dan geloven ze niet meer dat de cadeaus in de schoenen komen en dat de zak voor de deur komt te staan. Dan is hun jeugd verpest.
Zo werkt dat alleen helemaal niet. Kinderen weten ook dat Spiderman en Vaiana niet echt bestaan, daardoor genieten ze niet minder van de filmpjes, de boekjes en mensen die zich als hen verkleden. Paw Patrol is zo nep als maar kan, toch staan kinderen helemaal gelukkig te springen bij een theatervoorstelling om een pluche pak (die nog amper lijkt ook) omdat ze geloven dat het écht Marshal is.
De leeftijd waarop we ons voornamelijk focussen met Sinterklaas is de leeftijd waarin kinderen nog magisch denken. Wat echt is en wat niet loopt bij deze kinderen nog heel erg door elkaar. Juist die fantasie en die enorme verbeelding maken een feest voor ze. Er is eens een experiment gedaan met de juf die zich voor de klas omkleed tot Sinterklaas, waar de kinderen bij zijn. De kinderen zien dan gewoon de Sint, heel die juf is niet meer in beeld voor ze. Ook ik heb die ervaring zelf. De opa van een klasgenootje speelde ieder jaar Sinterklaas op onze basisschool en mocht zich dan bij ons thuis klaarmaken. Onze kinderen, die op de hoogte zijn van de waarheid, waren daarbij. Ze hielpen hem zelfs met het aanreiken van zijn spullen. Maar op het moment dat die baard en mijter opgaan…. stond daar toch echt gewoon Sinterklaas. En als ik dan zei dat het toch de opa van het klasgenootje was? Keken ze me aan alsof ik niet spoorde, ik zag toch zelf ook dat Sinterklaas in de woonkamer stond?! En dat magisch denken, die mooie fantasie maakt voor ons het feest.
De kinderen die stress ervaren/bang zijn.
Toen ik klein was, was het heel gangbaar dat we echt heel bang werden gemaakt. Geboren in eind jaren ’80 werd er, zelfs nog door de juffen en meesters, gedreigd met aan (toen nog) Zwarte Piet vertellen hoe vervelend je wel niet was, hoe groot de mond, hoe slecht de cijfers en hoe donker de zak van de Sint wel niet was. Het perfect middel om kinderen goed onder de duim te houden. Gelukkig is dat tegenwoordig iets wat we steeds minder zien. Toch zijn een hoop kinderen bang voor bijvoorbeeld Piet.
Dat het bang maken steeds meer wegvalt zegt echter niet dat kinderen deze gevoelens niet ervaren. Dit kan uit vele hoeken komen. Van het hysterische Sinterklaasjournaal die er ieder jaar een groter spektakel van maken om kinderen met buikpijn te doen geloven dat er een groot probleem is waardoor de Sint zelf, dan wel op zijn minst de cadeautjes niet zullen aankomen.
Alles wat maar besproken of aangewezen wordt aan spullen of speelgoed wordt weggeschoven onder: dat kunnen we dan misschien wel aan Sinterklaas vragen. Daardoor begint alles vast te hangen rond die magische paar weken waarin hij eigenlijk de grote baas is over wat jij allemaal wel en niet mag hebben. Daarmee groeit de verwachting tot grote hoogtes.
Vervolgens is er spanning om het onbekende. En dat kan veel zijn. Niet weten hoe de routine eruit gaat zien de aankomende periode, er zijn feestjes op school, op het werk van ouders, zomaar op straat, op tv. Wanneer mag ik schoen zetten? Ineens loopt er een Piet door de winkelstraat. De versiering om hen heen is anders, op tv zie je niets anders, zelfs de supermarkt is even niet meer gewoon en ook op school kun je niet onder alle spanning vandaan komen, want ook daar wordt veelal het Sinterklaasjournaal gekeken. Het is heel makkelijk om nu te denken dat dit enkel bij kinderen is die altijd moeite hebben met verandering, dit hoeft helemaal niet zo te zijn. Voor deze kinderen is het wel weer extra heftig. Er zijn zat volwassenen die al van de leg raken wanneer de pepernoten weer in de winkel verschijnen op een vroeger moment dan zij “nodig” vinden.
Ook zijn er kinderen die oprecht bang zijn voor het feit dat er dus blijkbaar midden in de nacht iemand het huis in kan komen. Kan Sinterklaas naar binnen om je schoen te vullen, dan kan een ander dat ook?! En hoe kan het nou dat iemand over het dak loopt en we niet eens iets horen? Laat staan met een heel paard.
Wanneer iets of iemand niet herkenbaar is, heel erg afwijkt van wat kinderen normaliter zien en zeker wanneer het voor kinderen niet mogelijk is om een gezichtsuitdrukking te lezen, kunnen zij dit eng vinden. Sinterklaas is natuurlijk wel een unieke verschijning met zijn rode gewaad, die grote imposante mijter, ellenlange baard. Gelukkig is Zwarte Piet veelal verleden tijd en hebben we veel minder te maken met gezichten die zo gitzwart zijn gemaakt dat expressie lezen lastig is. Dit heeft hetzelfde effect als een clown waarbij je niet meer kan zien wie het is en welke emoties zij ervaren. Als je nagaat dat een van de eerste focussen die een baby heeft het kijken naar de wenkbrauwen, ogen en mondhoeken is om gezichtsuitdrukkingen te observeren, begrijp je hoe belangrijk dit voor mensen is. Het neemt niet weg dat zowel de Sint als de Pieten er alles behalve alledaags uitzien. Wat natuurlijk hoort bij het feest en de aankleding maar voor kinderen best veel kan zijn om allemaal te verwerken.
Stress en angst was voor ons als ouders de reden om te kiezen voor een feest zonder liegen. Toen wij bij onze oudste merkten dat er vooral veel spannend hing rond het feest hebben we besloten niet bekrompen vast te houden aan “de leugen” in stand houden maar het te benaderen als een spel waar heel Nederland, zelfs de volwassenen, aan meedoen. Van de ouders die ik heb gesproken representeert de meerderheid de reden dat ze niet willen dat hun kinderen spanning ervaring om iets wat een leuk feest zou moeten zijn. Niet allemaal hebben zij zelf deze spanning als kind ervaren.
Als ik er over nadenk probeer ik het altijd te vergelijken met al het andere in het leven. Zodra mijn kinderen iets spannend of eng vinden probeer ik ze allereerst te troosten. Dit door hun gevoel te erkennen en er voor ze te zijn. Dan wel met een knuffel, samen even diep uitademen of door het onderwerp samen te bekijken en zo te zien dat het eigenlijk wel meevalt hoe eng het is. Maar ook: door uit te leggen dat iets niet echt is. Met de monsters onder het bed, een kriebel beestjes, het geluid van de CV-ketel die aanslaat in het stille huis etc. Waarom houden we zo hard vast aan het ons in bochten wringen rond Sinterklaas om ze maar te laten geloven?
Niet willen liegen
Er is ook een groeiende groep ouders die het onprettig vinden om te liegen tegen hun kinderen en trekken dit door naar het Sinterklaasfeest. De ouders die ik over de jaren heb gesproken die deze route nemen geven veelal de motivatie dat zij het zelf als heel naar hebben ervaren dat er tegen ze gelogen is. Ze voelden zich in de maling genomen. Dit telt echter lang niet voor alle ouders. Velen van hen, waaronder ikzelf, kiezen voornamelijk voor het stuk spanning tot angst wegnemen. Er zijn dan ook zat volwassenen die zeggen, ach ik wist het al veel langer maar dacht: als ik niets zeg krijg ik meer cadeautjes. Zelf val ik daar ook onder. Ik zat, stiekem, te kijken naar het programma unit 13 waarin de Sinterklaas van mijn jeugd en rol had en dacht; jou ken ik….. Ik heb het nog een jaar kunnen uitsmeren, als ik had geweten dat we daarna zouden overstappen op lootjes had ik nog wat langer mijn best gedaan.
Er zijn ook ouders die in de opvoeding eerlijk zijn als belangrijke pilaar hebben. Hoe kunnen ze geloofwaardig zijn ten over staan van hun kinderen wanneer ze aangeven in alles eerlijk te zijn maar dan wel jarenlang hierover liegen?
Ik doe niet meer mee.
Er bestaan ook ouders die simpelweg niets hebben met Sinterklaas. Daarmee bedoel ik geen ouders met een achtergrond uit en andere cultuur. Ze vinden Kerst leuker of doen überhaupt niet mee aan feestdagen. Er kunnen meerdere redenen zijn om dit te vinden. Van een complete weerzin tegen feestdagen an sich, wellicht door vervelende ervaringen uit het verleden, tot niet mee willen doen aan de commercie. Ik kan me voorstellen dat het gehele najaar voor hen niet makkelijk is. Nu zelfs Halloween zijn intrede toch echter lijkt te hebben gemaakt in Nederland, Sinterklaas en Kerst wat steeds uitbundiger overal te zien is. Op televisie en in het straatbeeld als zowel op school. Want kinderen zullen graag mee willen doen met de rest van de kinderen. Het is natuurlijk ook niet leuk om te horen dat werkelijk de hele klas thuis een feest heeft gevierd met cadeautjes en jij niet. Ook deze groep ouders kiest er vaak voor om te vertellen dat het niet echt is.
Vind Sinterklaas mij minder lief?
Nederland heeft te maken met armoede. Enorm veel gezinnen hebben de grootste moeite om in de dagelijkse basisbehoefte te voldoen en dan is Sinterklaas (en Kerst) begrijpelijk extra moeilijk. Hoe leg je aan je kind uit dat andere kinderen veel grotere en duurdere cadeaus krijgen dan zij? Je gaat niet zeggen dat ze simpelweg te vervelend waren dit jaar om een groot cadeau te ontvangen. Uitleggen dat het niet Sinterklaas is maar zij die de cadeautjes kopen kan daarin helpen om in ieder geval het verdriet weg te nemen dat kinderen zich als minder belangrijk voor Sinterklaas voelen. Het gesprek dat zij minder kunnen kopen dan een ander blijft vreselijk om te moeten voeren. Dat er steeds meer initiatieven zijn om deze minima gezinnen te ondersteunen met mooie cadeaus is ontzettend mooi.
Vermoeiend ook wel, al die leugens.
Als tante van meerdere neefjes en nichtjes vind ik zelf het liegen ook best vermoeiend. Kinderen zijn ook niet dom he! Dus wanneer ze iets niet begrijpen, een verhaal niet consequent is of ze twijfelen: dan gaan ze vragen stellen. Hoe kan Sinterklaas op het dak lopen? Hoe komen de Pieten zo vies? Hoe komen ze bij ons binnen, we hebben geen schoorsteen? Hoe verdient Sinterklaas zijn geld? Hoe komt hij dan binnen 1 nacht bij zo veel kinderen? Ik werd eerder tante dan moeder en heb dan ook wat lopen verzinnen in die jaren. Wat een gedoe! Zeker wanneer het antwoord is: ,,Ja maar juf zei iets heels anders”. Natuurlijk heeft juf dan altijd gelijk.
Hoe dan wel?
Benieuwd naar de praktische kant van het eerlijk zijn over de Sint? Lees dan verder!
